Składki na ubezpieczenia społeczne

Jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, będziesz podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Część zarobionych pieniędzy będziesz musiał przeznaczyć na opłacenie składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). A jeśli Twoja działalność przyniesie straty, składki te będziesz musiał sfinansować z innego źródła. Dla początkujących przedsiębiorców obowiązek płacenia składek to poważny ciężar - wydatek rzędu kilkuset złotych miesięcznie, który trzeba ponieść bez względu na to, czy firma przyniesie jakikolwiek zysk.

Zasady opłacania składek na ZUS są prawie tak skomplikowane jak zasady opodatkowania. Dlatego niżej podamy Ci tylko o najważniejsze informacje na ten temat. Szczegóły - w tym m.in. instrukcje wypełniania poszczególnych dokumentów, czy aktualną wysokość składek - możesz znaleźć na stronie internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (www.zus.gov.pl).
 
Obowiązkowo i dobrowolnie
Składki na ZUS według zasad przewidzianych dla przedsiębiorców płacą:
* osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą (indywidualnie lub w spółce cywilnej),
* wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
* wspólnicy spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej,
* twórcy i artyści.

Każdy przedsiębiorca obowiązkowo podlega ubezpieczeniu:
* emerytalnemu,
* rentowemu,
* wypadkowemu,
* zdrowotnemu.

Dobrowolnie może płacić składki na ubezpieczenie chorobowe (dzięki czemu zapewni sobie wypłatę zasiłku w razie niezdolności do pracy z powodu choroby). Dodatkowo obowiązkowo musi uiszczać składki na Fundusz Pracy oraz - jeśli zatrudnia pracowników - na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Jeśli ktoś prowadzi kilka rodzajów pozarolniczej działalności (ma kilka firm), ubezpieczenia społeczne (emerytalne i rentowe) płaci tylko z jednego, wybranego przez siebie rodzaju działalności. Inaczej jest ze składką zdrowotną. Tę trzeba płacić z każdego tytułu. A więc, jeśli będziesz miał indywidualną działalność i jednocześnie będziesz wspólnikiem w spółce cywilnej, zapłacisz jedną składkę na ubezpieczenie emerytalne i rentowe i dwie składki na ubezpieczenie zdrowotne (ale, jeśli będziesz wspólnikiem w dwóch spółkach cywilnych - zapłacisz tylko jedną składkę zdrowotną, bo jest to ten sam, jeden tytuł do ubezpieczenia).

Składek na ubezpieczenia społeczne w ogóle nie musi płacić przedsiębiorca, który jest już objęty ubezpieczeniem z innego tytułu (np. jest pracownikiem, a dodatkowo prowadzi działalność gospodarczą - pod warunkiem, że jego pracodawca odprowadza za niego składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru nie mniejszej niż minimalne wynagrodzenie). Ma jednak w takiej sytuacji obowiązek opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzonej działalności.

Ubezpieczenie emerytalne zapewni Ci emeryturę z ZUS i z wybranego przez Ciebie funduszu emerytalnego, do którego trafia część Twojej składki.

Ubezpieczenie rentowe - zapewni ochronę Tobie i Twojej rodzinie w razie takich zdarzeń losowych jak choroba, kalectwo i śmierć (w postaci wypłaty renty z tytułu niezdolności do pracy, renty pogrzebowej i zasiłku pogrzebowego).

Ubezpieczenie chorobowe pozwala uzyskać Ci:
* zasiłek chorobowy - jeśli staniesz się niezdolny do pracy z powodu choroby,
* świadczenie rehabilitacyjne - jeśli po skorzystaniu z zasiłku nadal będziesz niezdolny do pracy z powody choroby, lecz dalsze leczenie bądź rehabilitacja rokują odzyskanie przez Ciebie zdolności do pracy,
* zasiłek macierzyński - jeśli urodzisz dziecko lub przyjmiesz dziecko do 1 roku na wychowanie.

Ubezpieczenie wypadkowe zapewni ci wypłatę świadczeń (zasiłku chorobowego oraz świadczenia rehabilitacyjnego), jeśli ulegniesz wypadkowi przy pracy lub zapadniesz na chorobę zawodową.

Ubezpieczenie zdrowotne umożliwia nieodpłatne korzystanie ze świadczeń zdrowotnych na zasadach określonych w ustawie o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia.

Wysokość składek
Wysokość prawie wszystkich składek - z wyjątkiem składki na ubezpieczenie wypadkowe - wyrażona została w formie procentowej, jednakowej dla wszystkich ubezpieczonych.

Składka:
* na ubezpieczenie emerytalne - wynosi 19,52 proc. podstawy wymiaru,
* na ubezpieczenia rentowe - wynosi 13 proc. podstawy wymiaru,
* na ubezpieczenie chorobowe - wynosi 2,45 proc. podstawy wymiaru,
* na ubezpieczenie zdrowotne - wynosi 8,50 proc. podstawy wymiaru,
* na Fundusz Pracy - wynosi 2,45 proc. podstawy wymiaru,
* na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych - wynosi 0,15 proc. podstawy wymiaru.

Natomiast wysokość składki na ubezpieczenie wypadkowe (stopa procentowa) jest zróżnicowana dla poszczególnych płatników i zależy od poziomu zagrożeń zawodowych i skutków tych zagrożeń. Waha się ona od 0,97 proc. do 3,86 proc. podstawy wymiaru. Będziesz musiał ustalić ją samodzielnie dla swojego rodzaju działalności, kierując się przepisami rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu wypadków przy pracy.
 
Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przedsiębiorcy (emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe), składki na Fundusz Pracy i na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych jest zadeklarowana przez niego kwota, nie niższa jednak niż 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale (nowa minimalna wysokość składki obowiązuje od trzeciego miesiąca następnego kwartału).
 
Jeśli rozpoczniesz działalność w trakcie miesiąca, kwota najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie - należy ją podzielić przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i pomnożyć przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom (prowadzenia działalności). Po przemnożeniu trzeba zaokrąglić ustaloną podstawę wymiaru składek do pełnych groszy, w górę - jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 0,50 grosza, albo w dół - jeżeli końcówka jest niższa od 0,50 grosza.

Jeśli ktoś zadeklaruje podstawę wyższą niż minimalna, musi pamiętać, że roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie może być wyższa od 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok (w 2005 r. jest to 72 690 zł). Z kolei podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe nie może przekraczać miesięcznie 250 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Maksymalna podstawa wymiaru pozostałych składek nie została ustalona.

Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne jest inna. Również deklaruje ją samodzielnie przedsiębiorca, ale i tu obowiązuje kwota minimalna. Otóż nie może być ona niższa niż 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw z poprzedniego kwartału, włącznie z wypłatami z zysku (składka w nowej wysokości obowiązuje od trzeciego miesiąca następnego kwartału).

Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest miesięczna i niepodzielna. Jeśli więc rozpoczniesz działalność w trakcie miesiąca zapłacisz składkę w pełnej wysokości (nie zmniejsza się jej proporcjonalnie do liczby dni podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w danym miesiącu).

Sposób zapłaty
Składki na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych można płacić wyłącznie w formie bezgotówkowej, za pośrednictwem własnego rachunku bankowego (także konta "Giro składka", prowadzonego w Banku Pocztowym).

Jako przedsiębiorca masz obowiązek zapłaty składek za dany miesiąc w terminie:
* do 10 dnia następnego miesiąca - jeżeli opłacasz składki wyłącznie za siebie,
* do 15 dnia następnego miesiąca - w pozostałych przypadkach (np. jeśli opłacasz składki za siebie i za pracowników).
Za termin dokonania zapłaty składki uważa się dzień obciążenia Twego rachunku bankowego.
 
Potrzebne druki
Do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego musisz zgłosić się w terminie 7 dni od rozpoczęcia działalności gospodarczej. Służą do tego specjalne formularze ZUS ZUA i ZUS ZZA, które należy wypełnić zgodnie z instrukcją i złożyć we właściwym oddziale ZUS. Jeżeli zatrudniasz pracowników lub inne osoby podlegające ubezpieczeniom (np. zleceniobiorców), także je powinieneś zgłosić do ubezpieczeń. Kolejnym drukiem, jaki musisz złożyć w tym samym terminie, jest ZUS ZFA - "zgłoszenie płatnika składek-osoby fizycznej" lub ZUS ZPA (jeśli prowadzisz działalność w formie spółki). Do zgłoszenia tego trzeba dołączyć kopie decyzji urzędu skarbowego o nadaniu numeru NIP i zaświadczenia urzędu statystycznego o nadaniu aktualnego numeru REGON. Formularze zgłoszeniowe otrzymasz w oddziale ZUS. Możesz używać tylko oryginalnych druków lub ich wydruków komputerowych ze specjalnego programu informatycznego ("Płatnik") udostępnionego przez ZUS.
 
Druki zgłoszeniowe to nie jedyne dokumenty, jakie będziesz musiał wypełniać w związku z zapłatą składek. Co do zasady każdy przedsiębiorca ma obowiązek składać co miesiąc deklarację ZUS DRA i wykazywać w niej należne za siebie składki na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy. Ale, jeśli opłaca składki wyłącznie za siebie lub osoby współpracujące (nie płaci składek za pracowników czy zleceniobiorców), to wówczas może skorzystać ze zwolnienia z obowiązku składania tych dokumentów za kolejny miesiąc, jeżeli nie nastąpi żadna zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego, albo jeśli zmiana jest spowodowana wyłącznie zmianą wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia służącego do ustalenia podstawy naliczania składek.

Natomiast przedsiębiorca opłacający składki także za inne osoby ubezpieczone (np. pracowników, zleceniobiorców) musi co miesiąc wypełniać kilka druków:
* raport imienny o należnych składkach i wypłaconych świadczeniach ZUS RCA,
* raport imienny o należnych składkach na ubezpieczenie zdrowotne ZUS RZA,
* raport imienny o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opłacaniu składek ZUS RSA,
* deklarację rozliczeniową ZUS DRA.

Przedsiębiorcy zatrudniający więcej niż 5 pracowników mają obowiązek przesyłania tych dokumentów wyłącznie w formie elektronicznej (tzw. teletransmisja danych).

Wszystkie dokumenty rozliczeniowe przekazuje się do ZUS w terminie ustalonym dla zapłaty składek. Ich kopie musisz przechowywać przez 10 lat. Natomiast kopie dokumentów zgłoszeniowych powinieneś przechowywać przez 5 lat od dnia przekazania ich do ZUS.

Tekst udostępniony  przez serwis  www.1praca.gov.pl 
Jest to strona rządowego programu aktywizacji bezrobotnej młodzieży "Pierwsza Praca". Znajdziecie tu informacje o stażach, przygotowaniu zawodowym, dotacjach przy zakładaniu własnej działalności, stypendiach, praktykach, europejskich rynkach pracy i edukacji, wolontariacie oraz adresy ważnych dla Was instytucji.