Język w polskich firmach coraz bardziej inkluzywny – Zetki promują komunikację równościową

Wyniki badania opublikowane zostały w e-booku „Nie mów do mnie ASAP! O spoko języku w pracy”, w którym językowi inkluzywnemu w organizacjach poświęcony został cały rozdział. Poruszono w nim m.in. kwestie zwrotów niebinarnych, feminatywów czy komunikacji empatycznej.

Pokoleniowa przepaść w podejściu do języka inkluzywnego

Wyniki badania rocketjobs.pl i justjoin.it pokazują, że zdecydowana większość pracowników (55,3 proc.) regularnie używa zaimków osobowych zgodnie z preferencjami osób niebinarnych, trans i interseksualnych. Jednak zdecydowanie bardziej otwarci na to są najmłodsi pracownicy w wieku od 18 do 24 roku życia (70 proc. tej grupy stosuje oczekiwane przez rozmówców zaimki). Z większym oporem podchodzą do modyfikacji językowych przedstawiciele starszych pokoleń, w tym pokolenie Y – 24 proc. badanych w wieku 25-34 lata zadeklarowało, że nie stosuje zaimków, które według nich stoją w sprzeczności z płcią biologiczną. Co ciekawe, form niebinarnych częściej używają kobiety niż mężczyźni (różnica wynosi 10 p.p).

Co z tymi feminatywami?

Podobną tendencję widać również w kontekście feminatywów w komunikacji zawodowej. Choć większość, bo nieco ponad połowa pracowników ogółem (51,2 proc.) stosuje feminatywy w miejscu pracy (a kolejne 20 proc. sporadycznie) to najmłodsi (18-24 lata) częściej stosują formy żeńskie niż grupa 35-45 latków, która najczęściej ich unika. Żeńskich końcówek w komunikacji zawodowej znacznie częściej używają kobiety (78,6 proc.) niż mężczyźni (61,3 proc.). Jednak nawet wśród samych kobiet stanowisko co do tego czy feminatywy powinny być używane nie jest jednoznaczne. Mniej niż połowa respondentek (45 proc.) oczekuje ich stosowania, podczas gdy blisko 37 proc. zupełnie nie ma takich oczekiwań.

Jak komentuje Kamil Fejfer - dziennikarz ekonomiczny i społeczny, autor książek o kulturze życia zawodowego:

Może to wynikać z dwóch powodów. Po pierwsze w naszej kulturze przyjęło się określać wysokie pozycje zawodowe męską generyczną formą. Drugie, bardziej prozaiczne wyjaśnienie jest takie, że ludzie są z natury konserwatystystami poznawczymi. Innymi słowy, preferujemy chodzenie utartymi ścieżkami, co odnosi się również do stosowania języka.

Nie ulega wątpliwości, że język wrażliwy na płeć jest istotny choćby we wspomnianych ogłoszeniach o pracę. Należy jednak pamiętać, że choć on sam w pewnym zakresie kreuje rzeczywistość, to nie jest jak magiczna różdżka. Pracodawcy stają przed niełatwym zadaniem tworzenia komunikacji włączającej z jednoczesnym z poszanowaniem tego, że również część ekspertek woli być nazywana paniami ekspertami - dodaje.

Jak mądrze wprowadzać język inkluzywny?

Eksperci wypowiadający się na łamach publikacji podkreślają, że narzucanie nowych norm językowych może przynieść skutek odwrotny do zamierzonego. Wdrażanie języka inkluzywnego powinno być procesem, a nie jednorazową akcją. Każdy pracownik ma prawo mieć czas na oswojenie się ze zmianami.

Budowanie włączającego środowiska pracy opiera się na czterech filarach: szacunku, normalizacji, uznaniu i unikaniu stereotypizacji. Niebinarność nie jest modą, ale faktem społecznym. Badanie rocketjobs.pl pokazuje, że 55 proc. pracowników stosuje zaimki zgodne z preferencjami osób trans i niebinarnych, co świadczy o rosnącej empatii w miejscach pracy. Jednocześnie musimy kwestionować kategorie „normalności”, gdy spektrum tożsamości płciowych staje się coraz szersze. Warto koncentrować się na tym, co nas łączy, a nie na podkreślaniu różnic. Firmy, które uwzględniają te aspekty w komunikacji, tworzą nie tylko bardziej przyjazne, ale i efektywniejsze miejsca pracy - wyjaśnia Marta Bierca, dr socjologii, etnolożka i antropolożka.

Równość jako fundament nowoczesnej kultury pracy

Badania rocketjobs.pl przeprowadzone na potrzeby raportu „Jak pracować, by nie żałować? Pokolenia X, Y i Z o dopasowaniu do pracy”¹ potwierdzają, że dla współczesnych pracowników szacunek pracodawcy jest istotniejszy niż wysokość wynagrodzenia. Aż 67 proc. z nich wskazuje, że w relacjach ze współpracownikami najważniejsze są dobra atmosfera i „nadawanie na tych samych falach". Równość i poszanowanie, które szczególnie wyraża się w języku jakiego używamy powoli staje się standardem w komunikacji zawodowej.

Nasze badania pokazują, że język inkluzywny staje się coraz ważniejszym elementem kultury organizacyjnej polskich firm. Mimo różnic pokoleniowych, trend jest jednoznaczny - pracownicy oczekują przede wszystkim szacunku (dla 67 proc. z nich szacunek pracodawcy jest ważniejszy niż wysokość wynagrodzenia). Pożądanym standardem staje się komunikacja empatyczna podkreślająca podmiotowość pracowników. Firmy, które dostosowują się do tych zmian, zyskują przewagę w przyciąganiu talentów i budowaniu efektywnych zespołów - mówi Ewelina Kaszuba, PR Managerka w portalach pracy rocketjobs.pl i justjoin.it.

Oprócz wyników badania w e-booku „Nie mów do mnie ASAP” czytelnicy poradnika, zarówno pracownicy, jak i pracodawcy oraz managerowie znajdą wiele praktycznych porad i wskazówek odnośnie tego jak efektywnie i empatycznie komunikować się z pracownikami z różnych generacji. Publikacja uświetniona jest komentarzami licznych ekspertów i językoznawców, m.in. dr hab. Michała Rusinka z Katedry Teorii Komunikacji na Wydziale Polonistyki UJ, dr hab. Jacka Wasilewskiego, badacza języka i wykładowcy na Wydziale Dziennikarstwa UW, autora książki „Bezecnik Gramatyki polskiej” oraz Pauliny Mikuły, popularyzatorki wiedzy o języku polskim i autorki książek pt. „Mówiąc Inaczej” oraz „LiteraTOURa”.

Merytorycznie projekt wsparły firmy – BaseLinker, ERLI, Szkoła biznesu Laba, Madiff i Wellbee, które na łamach poradnika prezentują case studies najciekawszych inicjatyw wspierających komunikację we własnych organizacjach.

Metodologia badania:

Dane przedstawione w e-booku pochodzą z dwóch niezależnych badań ilościowych. Pierwsze, zrealizowane przez agencję WiseRabbit latem 2024 roku na próbie 1537 osób, objęło pracowników umysłowych z pokoleń Z, Y i X. Wśród nich 35 proc. stanowili specjaliści IT, a pozostali reprezentowali różne sektory, m.in. sprzedaż, marketing, finanse i inżynierię. Drugie badanie, przeprowadzone przez ASM Research Solutions Strategy na przełomie 2024 i 2025 roku (N=806), skupiło się na osobach w wieku 18-45 lat z największych polskich miast, pracujących w branżach takich jak IT, sprzedaż, finanse czy HR.

Publikacja jest ogólnodostępna do pobrania na stronie www.niemowdomnieasap.pl