Szwecja

Wszystkie szczegółowe warunki pracy i płacy ustalane są w układach między branżowymi związkami zawodowymi i organizacjami pracodawców. Struktury tych organizacji są co najmniej dwuszczeblowe. Główną organizacją pracodawców w sektorze prywatnym jest Konfederacja Szwedzkich Przedsiębiorstw (Svenskt Naringsliv) skupiająca 50 branżowych stowarzyszeń pracodawców, które zrzeszają ponad 54 tysiące przedsiębiorstw zatrudniających łącznie ponad 1,6 mln osób (tj. ok. 70% wszystkich zatrudnionych w sektorze prywatnym).

Największa centrala związkowa to Krajowa Federacja Związków Zawodowych (Landsorganisationen - LO) skupiająca 15 krajowych związków pracowników fizycznych, do których należy ok. 2 mln robotników. Związek pracowników miejskich liczy 600 tysięcy członków, a robotników przemysłu metalowego 410 tys. Układy zbiorowe są negocjowane i zawierane bezpośrednio pomiędzy poszczególnymi związkami branżowymi, a stowarzyszeniami przedsiębiorców reprezentujących określone sektory gospodarki - np. istnieje układ zbiorowy pomiędzy stowarzyszeniem restauratorów i centrów rozrywki ze związkiem reprezentującym tę grupę pracowników.

Przedsiębiorstwo, które nie jest członkiem stowarzyszenia może samo przystąpić do układu obowiązującego w danej branży.

Podstawowe założenia dotyczące układów zbiorowych to:

• strony umowy są zobowiązane do przestrzegania zasad uzgodnionych przez reprezentujące je organizacje, które zawarły układ,

• nie wolno podejmować żadnych akcji (strajk, lockout) w okresie obowiązywania umowy. Wszystkie spory powinny być rozstrzygane na drodze negocjacji.

Układy zbiorowe obejmują między innymi takie kwestie jak:

• zasady zatrudniania,

• płace w tym stawki dla różnych grup pracowników,

• urlopy, zwolnienia chorobowe i inne,

• płace za nadgodziny,

• zasady rozstrzygania sporów,

• zasady zwalniania pracowników,

• szkolenia,

• ogólne warunki pracy w przedsiębiorstwie.

Aktualnie w Szwecji funkcjonuje około 450 układów zbiorowych, które zawierane są na okres kilku lat, po czym następuje ich renegocjacja. Niektóre teksty układów zbiorowych dostępne są w języku angielskim. Przykładowe umowy można zamówić korzystając ze strony internetowej: http://www.teknikforetagen.se.

Postanowienia układów są ważne z punktu widzenia zarówno obywateli polskich, podejmujących pracę w firmach szwedzkich (na terenie Szwecji), jak i polskich przedsiębiorstw realizujących kontrakty usługowe w Szwecji w ramach umowy o dzieło. Dla polskich pracowników firm szwedzkich ważne jest to, że o ile pracodawcę szwedzkiego obowiązuje taki układ zbiorowy (jeden lub więcej), to dotyczy on również polskiego pracownika, nawet jeśli nie jest on członkiem związku zawodowego, będącego stroną układu.

Bardziej skomplikowana sytuacja występuje w przypadku firmy polskiej, realizującej kontrakt usługowy w Szwecji. Firma polska może realizować kontrakt usługowy w Szwecji w ramach umowy o dzieło z podmiotem szwedzkim. W takiej sytuacji pracownicy polscy będą opodatkowani tylko w Polsce przez okres pracy do 6 miesięcy w ciągu roku kalendarzowego, o ile pozostałe 6 miesięcy będą przebywali poza Szwecją (przy zachowaniu warunków, wynikających z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania - np. brak własnego zakładu w Szwecji).

Świadczenie usług dla podmiotów nie będących płatnikami VAT wymaga zarejestrowania firmy polskiej jako dobrowolnego płatnika VAT w Szwecji. Jednakże przy podejmowaniu tego rodzaju działalności, należy brać pod uwagę wyżej wymienione układy zbiorowe - kollektivavtal - obowiązujące w relacjach pomiędzy szwedzkimi przedsiębiorstwami, a reprezentującymi określone branże organizacjami związkowymi, które w Szwecji tworzą istotną część prawa pracy.

Wszystkie układy zawierają klauzule stwierdzające, że przedsiębiorstwo będące stroną takiego układu, może współpracować (angażować jako kontrahenta dla wykonania określonych robót lub podwykonawcę) tylko z takimi podmiotami, których pracownicy są członkami szwedzkiego związku zawodowego. W praktyce oznacza to, że większość polskich przedsiębiorstw, podejmujących działalność w Szwecji w ramach kontraktów na realizację usług, spotyka się z żądaniami ze strony szwedzkich związków zawodowych, by zawarły z nimi umowy, wprowadzające do ich działalności na terenie Szwecji warunki, wynikające z obowiązujących układów zbiorowych. Dotyczy to przede wszystkim ponoszenia określonych opłat na rzecz związku o stosowania obowiązujących stawek płacowych. Odmowa podpisania kontraktu przez polskiego pracodawcę może skutkować podjęciem istotnych nacisków (np. blokad) na szwedzkiego kontrahenta ze strony związków zawodowych. Szczególną aktywność w tym zakresie przejawia związek zawodowy pracowników branży budowlanej - Byggnads.

Polska firma negocjująca z potencjalnym kontrahentem szwedzkim kontrakt usługowy, powinna uzyskać od niego informacje, przed przedstawieniem własnej oferty cenowej, czy z punktu widzenia tego podmiotu szwedzkiego, konieczne będzie zawieranie umowy przez polską firmę ze związkiem zawodowym i jaki poziom płac polskich pracowników może być narzucony przez taką umowę, ponieważ będzie to mogło mieć istotny wpływ na poziom kosztów realizacji całego przedsięwzięcia.